Bij afwezigheid van fractievoorzitter Frank Aaldering, heeft vice-fractievoorzitter Stephen Gijsbers de honneurs waargenomen tijdens de behandeling van de Voorjaarsnota op 4 juli. Zijn eerste termijn lees je hieronder.

Voorzitter,

Het gaat goed in Oude IJsselstreek. De jaarstukken laten zien dat er in 2023 veel gebeurd is. Er is stevig doorgewerkt met het vergroenen van de gemeente, het stedenbouwkundig ontwerp van de Tuit met daarin 566 woningen is afgerond en met het ‘Plan van Aanpak Gezond en Actief Leven Akkoord Oude IJsselstreek’ zet men zich in om onze inwoners vitaal en gezond te houden. Voor mijzelf was 2023 ook een jaar waarin we hebben laten zien dat we effectief kunnen samenwerken. Niet voor niets concludeerde onze rekenkamer dat de bestuurscultuur in Oude IJsselstreek omschreven kan worden als pragmatisch, informeel, mensgericht en gericht op consensus. Daar kunnen ze in Den Haag nog wel wat van leren.

Voorzitter, eergister stond het Kabinet-Schoof op het bordes. Ik zou graag voorstellen dat we dit nieuwe kabinet een keertje bij ons in de gemeente uitnodigen. Dan kunnen we laten zien hoe je ondanks verschillende opvattingen en achtergronden je gezamenlijk in kunt zetten voor de maatschappij.

En toch moeten we dit niet als een vanzelfsprekendheid gaan zien. Ik wil graag de medewerkers vanuit de organisatie, de collega’s hier in de raad, de fractieassistenten, de griffie en het college bedanken voor de prettige manier waarop we samenwerken. Extra dank natuurlijk ook aan de organisatie die weer veel tijd en werk heeft gestoken in het opstellen van alle stukken, het ondersteunen van de raadsfracties en het beantwoorden van alle vragen.

Financieel vooruitzicht

Op het gebied van de gemeentefinanciën is er de afgelopen jaren veel gebeurd. Eerst de tekorten in het Sociaal Domein richting 2019, daarna de extra kosten en middelen door het coronavirus, tot aan de hoge inflatie door de onrust in de wereld.

De jaarstukken laten zien dat we in 2023 een half miljoen overhielden. De berap schat voor 2024 een negatief resultaat van anderhalf miljoen, en de voorjaarsnota mikt op een krap sluitende begroting voor 2025. Maar dan volgt het ravijn. Vanaf 2026 komen we in Oude IJsselstreek jaarlijks ruim 7 miljoen tekort doordat de rijksoverheid de geldkraan een stuk dichter draait. Dat is een somber vooruitzicht, zeker met alle ambities die we als gemeente hebben. Het nieuwe kabinet lijkt nog niet met meer middelen over de brug te komen. Voorzitter, misschien kunnen we het nieuwe kabinet laten zien hoe deze bezuinigingen erin hakken als we ze hier toch uitnodigen? Het gebrek aan middelen helpt in ieder geval zeker niet bij het vertrouwen in de politiek. En na het lage opkomstpercentage bij de laatste verkiezingen, herinner ik u er graag aan dat we net iets over de helft van deze raadstermijn heen zijn. We hebben dus nog krap twee jaar om het vertrouwen van de kiezer, en zeker ook van de niet-kiezer, terug te winnen.

Woningbouw

We hebben namelijk voldoende middelen nodig om onze woningbouwambities uit te voeren. Begin 2023 is de regionale woondeal vastgesteld. Oude IJsselstreek wil de komende jaren 2250 woningen bijbouwen. Daarin willen we niet allemaal ‘13 in een dozijn’-woningen. We willen juist een grotere groep potentiële bouwers uitdagen om anders of experimenteel te bouwen, zoals benoemd is in de unaniem aangenomen motie ‘Anders wonen’.

Om te zorgen dat we dit realiseren, hebben we onze ambtelijke capaciteit hard nodig en moeten we werken aan de bereikbaarheid van de regio. Met de ontwikkelingen op de grote uitleglocaties en de naderende realisatie van de flexwoningen, kijken we hier vol vertrouwen naar uit. De almaar stijgende kosten voor nieuwbouwwoningen blijft ons zorgen baren. Met de vastgestelde doelgroepenverordening vorig jaar en de actualisatie van de starterslening dit voorjaar, hebben we gelukkig stappen gezet in het financieel bereikbaar maken van deze woningen voor starters.

Netcongestie

Helaas zijn de hoge bouwkosten niet onze enige zorg bij het bouwen van nieuwe woningen en bedrijventerreinen. Het op elk gewenst moment kunnen aansluiten op het energienet is geen vanzelfsprekendheid meer. Ook de aansluiting van het VIP, het Varssevelds Industriepark, loopt daardoor vertraging op. Lokaal Belang hecht er waarde aan dat we slagvaardig doorzetten met de ontwikkelingen in onze gemeente. Het mag niet zo zijn dat een gebrek aan stroomcapaciteit deze ontwikkelingen tegenhouden. Voorzitter, ik vraag het college daarom om alles op alles te zetten om ervoor te zorgen dat we de vaart erin houden. Hoe wordt ervoor gezorgd dat we geen vertraging oplopen? Worden alle opties met betrekking tot de realisatie van goede stroomvoorziening opengehouden?

Buitengebied

Verder zien we veel ontwikkelingen in het buitengebied. De afgelopen jaren is er stevig op ingezet om het landschap te verfraaien. Tegelijkertijd zien we dat veel boeren in onze gemeente het zwaar hebben en dat het aantal agrarische bedrijven jaar op jaar terugloopt. In het hoofdlijnenakkoord van het nieuwe kabinet worden maatregelen voorgesteld om de landbouw een impuls te geven. Lokaal Belang wil dat we ook in onze gemeente een goede balans hebben in het buitengebied tussen natuur, landbouw, water, landschap, recreatie en toerisme. Daarbij blijft het belangrijk dat agrariërs een toekomstbestendig bedrijf kunnen runnen.

Participatie

In het Sociaal Domein hebben we de afgelopen jaren de beweging gemaakt om te werken vanuit de bedoeling. We hebben veel mooie dingen gerealiseerd en opgestart op het gebied van WMO, de jeugdzorg en op het gebied van participatie met de oprichting van STOER. Dat zijn positieve ontwikkelingen. Tegelijkertijd hadden we daarbij al wel in ons achterhoofd dat er een kans was dat het rijk waarschijnlijk vanaf 2026 niet meer zo gul zou zijn met gelden. En helaas wordt dat nu al werkelijkheid. Kunnen we onze gestelde doelen nog wel halen? Moeten we weer terug naar af? Al met al gaan we met ons allen hele onzekere tijden tegemoet.

Jeugdzorg en mentale gezondheid

Daarbij willen we onze zorg uitspreken over de jeugdzorg. Hier lopen de kosten flink op. Budgetten blijken bij lange na niet toereikend te zijn. Lopende 2024, blijkt dat we anderhalf miljoen extra nodig gaan hebben om de jeugdzorg te kunnen betalen. Er is zelfs een reëel risico dat de bedragen hoger uitvallen. De verwachting was dat de laagdrempelige inzet van Buurtzorg Jong en het jongerenwerk zou helpen bij het verlagen van de duurdere hulp. Helaas blijkt dat vooralsnog niet het gewenste resultaat te geven. We zien dat de problemen steeds complexer worden.

Mentale gezondheidsproblemen zien we ook terug in de participatiewet, waar het percentage jongeren is toegenomen. Ook de jongerenraad van onze gemeente heeft dit onderwerp prominent op hun agenda staan en denkt actief mee in acties die een positieve wending zouden kunnen geven.

Al met al is het onderwerp “jeugd en jongeren” zorgwekkend en lijkt het niet iets dat snel opgelost kan worden. Dat lukt al helemaal niet wanneer we daar niet meer geld voor krijgen. Welke stappen zet het college om hier weer grip op te kunnen krijgen?

Naast deze zorgen, heeft het financiële vooruitzicht natuurlijk ook gevolgen voor alles wat we doen in het sociaal domein. Bijvoorbeeld voor onze ouderen in een vergrijzende gemeente, of voor de mensen met verward en onbegrepen gedrag.

Integraal huisvestingsplan

We hebben in 2023 het integraal huisvestingsplan vastgesteld met de uitdaging om de komende jaren meerdere scholen te verbouwen, te verduurzamen en te vernieuwen. Hopelijk kunnen we deze ambities ten uitvoer brengen, want we vinden het erg belangrijk dat onze kinderen een veilige en gezonde plek hebben om onderwijs te kunnen volgen. Het uitstellen van deze plannen heeft niet alleen gevolgen voor de leerlingen en het personeel. Het tijdelijk openhouden van de oude gebouwen kost ook veel geld. Dat zien we bijvoorbeeld bij de Woelwaters, waar onderzocht wordt wat de kosten zijn voor het onderhoud om het gebouw in stand te houden.

Financiering van ambities

Voorzitter, de financiering van onze ambities wordt de komende jaren een pittige uitdaging. Aan ambities geen gebrek, aan middelen helaas wel.

De kostenstijgingen in het sociale domein baren echt veel zorgen. Ik haalde de extra middelen van anderhalf miljoen voor de jeugdzorg al aan. In combinatie met de bezuinigingen van het rijk, biedt dat veel onzekerheid over de financiële toekomst van de gemeente. De vereniging voor Nederlandse Gemeenten, de VNG, adviseert gemeenten om de gevolgen financieel én inhoudelijk te presenteren in de begroting. Daarbij is het ook belangrijk om ombuigingen voor te bereiden. De rode cijfers in deze voorjaarsnota stemmen bepaald niet gerust over de gevolgen hiervan voor Oude IJsselstreek.

We willen richting het college benadrukken hoe belangrijk het is de raad hierin goed te betrekken. Tegen de andere raadsfracties wil ik de oproep herhalen om hierin als raad gezamenlijk op te trekken.

Tegelijkertijd vinden we het ook belangrijk dat het college het VNG oproept hierover in gesprek te blijven met het rijk. De afgelopen jaren zijn veel ambities en plannen opgesteld om Oude IJsselstreek nog mooier en beter te maken. Daarbij is het belangrijk dat de rijksoverheid ons ook de middelen geeft voor de taken die we als gemeente hebben. Daarmee kunnen we blijven investeren in onze gemeente en blijven werken aan een prettige gemeente voor onze inwoners.

Tot zover