1e termijn programmabegroting 2020 – 2023 en 2e bestuursrapportage 2019

Voorzitter,

Lokaal Belang is verheugd dat het college er in is geslaagd om een sluitende Programmabegroting 2020 – 2023 aan de gemeenteraad voor te leggen. Ondanks de financiële tegenwind zijn we verheugd te lezen dat de woonlasten maar beperkt stijgen en dat onze voorzieningen en kwaliteit van dienstverlening op peil worden gehouden. Zonder de ondersteuning van het ambtelijk apparaat zou dit zeker niet gelukt zijn. Daarnaast heeft er wederom een verbeterslag in de Programmabegroting plaatsgevonden, waardoor deze leesbaarder is geworden ten opzichte van vorig jaar, waarvoor onze dank.

Allereerst kijken we kort naar het lopende jaar 2019.
De 2e bestuursrapportage over 2019 sluit met een ton negatief. Echter in werkelijkheid is dit een vertekend beeld. Het Sociaal Domein laat op dit moment een tekort zien van ruim € 3,8 miljoen.
Er wordt ruim € 2 miljoen onttrokken aan de reserve Sociaal Domein, waarmee deze reserve op 0 komt. Daarnaast wordt ook nog eens € 1,8 miljoen uit onze Algemene Reserve gehaald.
Ons vermogen wordt aangesproken. Alertheid is geboden, ook als we de link leggen naar onze Programmabegroting 2020 – 2023.

Zoals aangegeven ligt er een sluitende Programmabegroting. Echter, de jaren laten zeer broze saldi zien. Dit betekent dat onze flexibiliteit nagenoeg uit onze begroting is en structurele tegenvallers weinig tot niet opgevangen kunnen worden. Daarnaast schuilen er diverse risico’s in deze begroting.

In het Sociaal Domein zijn we gestart met een kwaliteitsslag. Met deze beweging wordt nog beter aangesloten bij de behoeften van onze inwoners en al die mensen die de zorg verlenen. Het getuigt van lef om buiten de gebaande paden te durven gaan. Daarvoor complimenteert Lokaal Belang het college. Deze kwalitatieve stappen in het Sociaal Domein moeten uiteindelijk leiden om vanaf 2022 binnen de beschikbare middelen uit te komen. Toch schuilt hier een risico. Zoals bij de voorjaarsnota ook door ons uitgesproken willen we graag structureel en tijdig worden geïnformeerd over de voortgang van de innovatieve maatregelen en dan met name of de verwachte besparingen ook daadwerkelijk geeffectueerd worden.
Een ander risico dat is opgenomen in deze programmabegroting betreft de stelpost uitkomst onderzoek jeugdzorg van bijna 7 ton vanaf 2022. Het Rijk heeft in overleg met de Provincie een richtlijn bepaalt dat de gemeente, in afwachting of het volgende Kabinet de incidentele extra Jeugdgelden structureel gaat maken, een stelpost voor de jaren 2022 en 2023 mag opnemen. Het is nog maar de vraag of het nieuwe kabinet voor die jaren deze extra gelden voor Jeugdzorg ook daadwerkelijk gaat toekennen. Gebeurt dit niet, dan zitten we met een gat van 7 ton.

Bij de voorjaarsnota is de motie aangenomen over de gemeenschappelijke regelingen. Voor het jaar 2020 zijn de gevraagde bijdrages opgenomen in onze begroting van de gemeenschappelijke regelingen. Voor de jaren vanaf 2021 zijn de bijdrages teruggeraamd naar het niveau van het jaar 2019. Nog steeds vormen de gemeenschappelijke regelingen (met name de VNOG, ODA en Laborijn) een aanzienlijke risicopost voor de jaren vanaf 2021. We zijn hierin mede afhankelijk van de andere deelnemende gemeenten om enige grip op de besluitvorming te krijgen. De eerste signalen van enkele gemeenschappelijke regelingen wijzen er niet op dat ze gaan meebewegen.

Voorzitter, ondanks de genoemde risico’s blijft voor Lokaal Belang het coalitieprogramma ‘Met lef’ de leidraad vormen voor de komende jaren. Met lef betekent dat we moeten blijven denken in mogelijkheden. Samen, slagvaardig en middenin de samenleving zijn hierin ook de kernwoorden voor Lokaal Belang en daar gaan we als grootste partij ook nog steeds voor. De volgende onderwerpen geven aanleiding tot een nadere beschouwing.

Programma 1: de gemeente waar het goed wonen is

Duurzaamheid ziet Lokaal Belang als een belangrijk onderwerp. We constateren echter ook dat er nog veel moet gebeuren om het doel, energie neutraal in 2030, te halen. Welke maatregelen moeten er nog getroffen worden? Wij zouden meer in de pas willen lopen met het landelijk beleid: energieneutraal in 2050. We wachten, zoals afgesproken, op de gegevens van de regionale Energiemonitor Achterhoek 2020 en gaan dan graag verder in overleg.

Wat Lokaal Belang betreft zal er een goed communicatie-traject voor de onlangs vastgestelde duurzaamheidsleningen opgestart moeten worden om zo veel mogelijk individuele woning-eigenaren op korte termijn “over de streep” te trekken. Wij verwijzen hiervoor onder andere naar de SvN-bijeenkomsten van de gemeente Bronckhorst.

Wat betreft afval: voor Lokaal Belang is er maar 1 uitgangspunt: de vervuiler betaalt en er is dus voor Lokaal Belang géén ruimte voor een nieuwe gemeentelijke milieustraat. Daarnaast gaat Lokaal Belang ervanuit dat in 2020 de afvalinzameling openbaar aanbesteed wordt, zoals eerder al toegezegd.

Wonen
De regionale kwalitatieve toetsingscriteria wonen zijn door deze raad vastgesteld. Lokaal Belang vindt het wenselijk om de lokale (gemeentelijke) criteria ook op zo kort mogelijke termijn in deze raad te bespreken – en vast te stellen. Dit schept duidelijkheid voor de initiatiefnemers. En inmiddels zijn er op diverse plaatsen in deze gemeente al serieuze plannen. Zowel in de grote kernen, maar ook op initiatief van inwoners in (diverse) kleinen kernen.

Belangrijk bij al deze plannen is, dat starterswoningen voor onze jongeren de hoogste prioriteit krijgen.

Voor Lokaal Belang zou in de prestatie afspraken met Wonion wel een paragraaf opgenomen kunnen worden op welke manier Wonion hieraan een bijdrage levert, zeker daar waar het nieuwe woonvormen betreft.

Mobiliteit
Groot was onze verbazing dat het woord ”fiets” nergens in de begroting voorkwam. Dit terwijl er toch een raads-brede motie is aangenomen. Maar gelukkig heeft de wethouder in haar troonrede aandacht besteed aan de plannen rondom fietsverbindingen. Hiermee zijn wij zeer tevreden. Lokaal Belang blijft aandacht vragen om in “regionaal” verband te kijken naar de mogelijkheden van goede fietsverbindingen.

Het stemt Lokaal Belang tevreden dat er in de begroting meer aandacht is voor het buitengebied en de plattelandsontwikkeling. Lokaal Belang blijft zich zorgen maken over de positie van de reguliere, gangbare landbouw in onze gemeente. Kringlooplandbouw is op dit moment het toverwoord, maar wat dit nu precies inhoud is ons niet duidelijk. Goede communicatie- en het betrekken van de individuele agrariërs (niet alleen LTO) in onze gemeente is hiervoor een vereiste in de ogen van Lokaal Belang. De agrariërs zijn een schakel in de keten, waar anderen nu aan “de touwtjes” trekken.

In 2020 verwachten wij de beleidsvisie Landschap, Natuur en Stedelijk groen. Daarnaast wordt er druk gewerkt aan de Omgevingsvisie en nu komt er ook nog een visie op een vitaal en leefbaar platteland. Zijn dit niet teveel visies en overlappen deze elkaar niet voor een groot gedeelte? Lokaal Belang zoekt naar een duidelijke structuur t.a.v. voornoemde visies.

Programma 2: een leefbare gemeente

Meedoen aan onze samenleving
Het verder vorm geven van het Sociaal Domein – met het doel om tot een samenleving te komen, waar iedereen kan meedoen – is nog steeds een grote uitdaging en niet vanzelfsprekend. Er liggen flinke opgaven om te doen wat écht nodig is. We werken aan de kwaliteitsslag, die moet leiden tot anders denken en doen. Normaliseren, voorkomen en innoveren/samenwerken moet leiden tot een betere kwaliteit voor onze inwoners. De inwoners, die hulp en ondersteuning nodig hebben, moeten op de gemeente kunnen rekenen. Wel moet er nog meer gekeken worden naar wat inwoners zelf kunnen en waar de rol ligt voor de gemeente om te ondersteunen. Hierdoor kunnen we de zwaarte van hulp- en ondersteuningsvragen verminderen of misschien zelfs voorkomen. Want we moeten hulp en ondersteuning kunnen waarborgen.

Lokaal Belang gaat in de agendacommissie voorstellen om via een meeting / commissie in gesprek te gaan over normaliseren en voorkomen, innoveren samenwerken. Daarnaast wil Lokaal Belang graag bijgepraat worden over het Meedoenbeleid, Jeugd en WMO, zodat we in een vroeg stadium betrokken zijn bij wijzigingen en op de hoogte zijn van de uitvoering.

Een ander aandachtspunt is het aantal inwoners met een uitkering. Laborijn heeft een belangrijke taak om te zorgen dat mensen weer kunnen doorstromen naar een baan en weer meedoen in onze samenleving. Het gevoel hebben er weer bij te horen op de arbeidsmarkt. Het helpen aan werk op een persoonlijke en respectvolle manier.

Vanwege onder andere onvoldoende uitstroomresultaten door Laborijn heeft het college een voorgenomen besluit genomen tot uittreding uit Laborijn. Dit besluit is door de raad van nadere kaders voorzien door een 4-tal moties. Eind 2019 zullen we als raad hierover een definitief besluit moeten nemen.

Mantelzorgers en vrijwilligers moeten we koesteren, ze bieden een helpende hand en een stukje kwaliteit waar dat nodig is. Ook door dingen “anders te doen”, leren en ontdekken we welke werkwijzen en ondersteuningsproducten effectief zijn. Hierdoor krijgen we meer sturing en zicht en grip op wat er echt nodig is.

Uit onderzoek naar het verhogen van de vrijgestelde norm van 110% naar 120-130% blijkt dat de verruiming veel extra geld zal gaan kosten. We zitten op dit moment in het proces om de kosten binnen het Sociaal Domein terug te dringen. Daarnaast vindt Lokaal Belang dat mensen gewoon naar werk moeten worden begeleid. Werken moet lonen. Armoedeval kan een reden zijn om niet te werken. Wij vragen het college te onderzoeken of er maatregelen zijn (in samenwerking met het bedrijfsleven) die armoedeval kunnen voorkomen en / of verminderen?

Een leven lang leren
Er moet voldoende aanbod in scholen en soorten opleidingen zijn die aansluiten bij onze inwoners. In een veranderende en dynamische samenleving is het belangrijk om je te blijven ontwikkelen. Passend onderwijs moet zo dichtbij mogelijk georganiseerd worden en moet iedereen in staat stellen om een startkwalificatie te behalen. Onderwijs en ondernemers kunnen hierin samen optrekken. Het realiseren van de IKC’s in Gendringen en Silvolde heeft onze aandacht en Lokaal Belang wil hier graag over meedenken.

Programma 3: de werkende gemeente

Nu onze industrieterreinen bijna volgebouwd zijn, wordt het tijd om te kijken naar wat we gaan doen met de ontwikkeling van Hofskamp-Oost Fase 3. Ons streven is het groenste industrieterrein van de Achterhoek te ontwikkelen.

Wij denken hierbij aan een sturende rol van de gemeente, óók op het gebied van landschappelijke inpassing, bijv. bomenrijen rond het industrieterrein en tussen de bedrijfsgebouwen. Deze kunnen door middel van een ‘bomenquotum’ gerealiseerd kunnen worden. Op deze manier snijdt het mes aan drie kanten: Landschappelijke inpassing, een aantrekkelijke werkomgeving en CO2-compensatie.

De raad is dit jaar tot de conclusie gekomen dat het beleidsplan Recreatie en Toerisme niet ambitieus genoeg is. Er is besloten dat er een Expertmeeting georganiseerd gaat worden om onze ambitie vorm te geven. Er zullen keuzes gemaakt moeten worden. Wat willen en kunnen we als gemeente bijvoorbeeld met het groene loper beleid? Punt van aandacht is dat het recente Vitaliteitsonderzoek enkele resultaten heeft opgeleverd, waardoor we onze ambities misschien moeten bijstellen.
Helaas moet Lokaal Belang constateren dat de totstandkoming van de expertmeeting stagneert. Dat verdient deze sector, waarvan wij met ons allen het belang hebben onderstreept, niet. Wij roepen daarom de raad op om dit onderwerp op korte termijn weer bij de lurven te pakken, zodat er voorjaar 2020 een gedegen beleidsplan ligt waar we mee verder kunnen.

Overige onderwerpen

In ons coalitieprogramma staat dat we onze leningenportefeuille willen afbouwen naar € 110 miljoen in 2022. Echter door nieuwe ontwikkelingen die ten tijde van het opstellen van het coalitieprogramma niet bekend waren, is ons financieel gesternte in negatieve zin veranderd. Door onder andere tekorten in het Sociaal Domein en nieuwe investeringen in de grondexploitatie stijgt onze leningenportefeuille de komende jaren.

Natuurlijk willen we geen onnodige risico’s lopen ten aanzien van rentestijgingen en willen we onze financiële positie gezond houden. Aan de andere kant moet dit er ook niet toe leiden dat we ons laten beklemmen om noodzakelijke investeringen voor de toekomst te doen. Voor het eind van dit jaar zullen we hierover in de commissie AFE verder spreken.

Voorzitter tot slot,
Wij zijn trots op het gebied waar we leven, wonen en werken. Daar is ook alle reden voor. In de Oude IJsselstreek gebeurt veel moois en er is nog heel veel meer mogelijk, maar wel op een verantwoorde manier door de juiste keuzes te maken. Dit kunnen we alleen bereiken door dit samen – raad, college, ambtelijke organisatie en inwoners – te doen!

Tot zover de 1e termijn,

 

namens de fractie van Lokaal Belang

Marco Bennink

fractievoorzitter